धामणी
धामणी पुणे जिल्ह्यातील आंबेगाव तालुक्यात समुद्र सपाटी पासून ७०० मीटर उंचीवर आहे, पुणे नासिक महामार्गावरील मंचर वरून अवसरी मार्गे धामणी २३ किमी अंतरावर आहे, याच महामार्गावरील तालुक्याचे ठिकाण असलेल्या राजगुरुनगर येथुन गुळणी – वाफगाव मार्गे धामणी २४ किमी अंतरावर आहे, येथील खंडोबाचे पुरातन मंदिर धामणी गावापासून १.५ किमी अंतरावर आहे, गाडीरस्ता थेट मंदिरा पर्यंत जातो.
गाडी रस्त्याने आपण मंदिराचे कोटाचे उत्तर बाजूस पोहोचतो, या बाजूस कोटा समोर दीपमाळ असुन कोटास दोन दरवाजे आहेत या दरवाजेचे वर दोन अश्व प्रतिमा आहेत, या मधील पूर्वेचे बाजुचे दरवाजा कोटात प्रवेशाचा मार्ग आहे कोटात गेल्यावर एक घुमटी वजा मंदिर दिसते या पुढे
कोटाचे आग्नेय कोपऱ्यात पूर्वाभिमुख दगडी बांधकाम व उंच शिखर असलेले खंडोबाचे मुख्य मंदिर आहे, या मंदिराची रचना मंडप व गर्भगृह अशी आहे, मंडपास पूर्व व दक्षिण बाजूने छोटे दरवाजे आहेत, मुख्य दरवाजा पूर्वेकडील असून या दरवाज्या समोर नंदी प्रतिमा आहे, पुर्व दरवाज्यातून उतरून मंडपात जावे लागते.
मंडपात पूर्वाभिमुख गर्भगृहाचे प्रवेशद्वाराचे दोन्ही बाजूस खंडोबा व म्हाळसा यांच्या अश्वारुढ दगडी मुर्ती आहेत उत्तरबाजूस एका आसनावर कालभैरव व देवीच्या दगडी मुर्ती आहेत, येथून उतरून मंदिराचे गर्भगृहात प्रवेश करावा लागतो,
गर्भगृहात पूर्वाभिमुख आसनावर खंडोबा म्हाळसा बानुबाई यांच्या भिंतीला खेटुन भव्य मुर्ती आहेत
या मूर्तीचे आसनाचे पुढील बाजुस एका आयताकृती योनी मध्ये खंडोबा म्हाळसा व बाणाई यांची स्वयंभू लिंगे आहेत
गर्भगृहाचे आग्नेय कोपऱ्यात दक्षिण भिंतीतील कोनाड्यात एक देवीची उत्तराभिमुख मुर्ती आहे हि हेडीम्बेची असल्याचे पुजारी सांगतात.
मंदिराचे दक्षिण बाजुचे सुमारे ८० मीटर उंचीचे टेकडीवर सुमारे अर्धा किमी अंतरावर खंडोबाचे पूर्वाभिमुख जुने मंदिर आहे, हे येथील खंडाबाचे मूळस्थान मानले जाते. या मंदिरात दगडी आसनावर देवाच्या मुर्ती असुन या मुर्तीन पुढे खंडोबा म्हाळसा यांच्या पादुका आहेत
————————————————————————
