नैन्निकी
दक्षिण भारतात खंडोबा हे लोक दैवत मैलार, मल्लाना या नावानी पुजले जाते, आंध्र व कर्नाटक यांचे सीमा प्रदेशातील हे स्थान माल मलेश्वरस्वामी या नावाने पुजले जाते. येथील मंदिर टेकडीवर असल्याने हे ठिकाण देवरगुट्टा या नावानेही ओळखले जाते. नैन्निकी चा हा परिसर पूर्णत; जंगलांनी वेढलेला आहे.
नैन्निकी हे छोटेसे गाव आंध्र प्रदेश मधील कर्नुल जिल्ह्यातील अलूर शहरा पासुन १० किमी अंतरावर आहे. नैन्निकी जवळील मंदिराचे टेकडीचा परिसर देवरगुट्टा देवाची टेकडी या नावाने ओळखला जातो. या टेकडीचा पायथा समुद्र सपाटी पासुन ५६० मी उंचीवर असुन टेकडी समुद्र सपाटी पासुन ६५० मी उंचीवर आहे. अलूर – होलागुंदा रस्त्यावर अलूर पासुन ५ किमी अंतरावर या टेकडीकडे जाणाऱ्या रस्त्याचा फाटा फुटतो.
रस्तामार्ग थेट मंदिराचे टेकडीचे पायथ्याशी पोहचतो, तेथून मंदिराचा पायरीमार्ग सुरु होतो. पायरी मार्गाचे सुरवातीला पश्चिम बाजुस एका झाडाखाली चोथर्यावर दगडी नाग शिल्प आहेत. व शेजारी मागील बाजुस एक दगडी मंडप आहे.
रस्त्याचे पुर्व बाजुस दगडी मंडप असुन त्याचे कपाळपट्टीवर सुंदर शिल्प आहेत हा मंडप तिन्ही बाजुने बंदिस्त असुन पश्चिम बाजुने खुला आहे. मंडपात मध्यभागी मागील बाजुस दगडी चोथरा आहे.
टेकडीच्या पायरी मार्गास सुमारे ६५० पायऱ्या असुन टेकडीची उंची सुमारे ९० मी आहे.
पायरी मार्गावर काही अंतरावर मार्गाचे पुर्व बाजुस पूर्वाभिमुख घुमटी असुन या घुमटीत गणपतीची सुंदर दगडी प्रतिमा आहे.
पुढे टेकडीची चढण चढून गेल्यावर रस्त्याचे पश्चिम बाजुस पूर्वाभिमुख घुमटी आहे या घुमटीत हेग्गप्पा ची दगडी प्रतिमा आहे.
येथू पुढे गेल्यावर रस्त्याचे वळणावर पुर्व बाजुस एक पूर्वाभिमुख छोटीशी घुमटी लागते या घुमटीचा आतील भाग वारुळाने व्यापलेला असुन या घुमटीत वारुळाची पुजा केली जाते.
पायरी मार्गाने पुढे गेल्यावर दगडी बांधकामातील मुख मंदिराचे प्रवेशद्वार लागते. या द्वारावर विविध मुर्ती कोरलेल्या आहेत. व त्याचे आतील बाजुस देवड्या आहेत.
दरवाज्याचे पुढे दगडी मंडप लागतो. दगडी खांबाचे या मंडपात येण्यासाठी दक्षिण बाजुने ही रस्ता आहे.
याचे पुढे लागते ती दगडी कपार या कपारीत मंदिराचे गर्भगृहाचे पूर्वाभिमुख दरवाजा दिसतो.
मंदिराचे गर्भगृह म्हणजे एक प्रशस्त मोठी दगडी कपार आहे.
या कपारीत पश्चिम बाजुस एका चोथर्यावर मल्लेश्वर ( खंडोबा ) माळव्वा यांच्या चतुर्भुज दगडी प्रतिमा असुन त्यांचे हातात खड्ग त्रिशूल डमरू व पानपात्र आहे.
मंडपाचे दक्षिण प्रवेशाचे बाजुला थोडासा सपाटीचा भाग असुन येथे धातूचा मोठा त्रिशूल उभा केलेला असुन त्यावर दिवे पेटविण्यासाठी पणत्या लावलेल्या आहेत.
येथील पश्चिम बाजुस पुढे विशाल दगडाचे पायथ्याशी एक पूर्वाभिमुख छोटी घुमटी आहे
या घुमटीत चतुर्भुज गंगा माळव्वाची दगडी मुर्ती आहे.
टेकडी वरून मंदिराचे टेकडीचे पायथ्याचा व बाजूचा परिसर दिसतो. मंदिराचे पायथ्याला रस्त्याचे बाजुला पंचलिंग, बसव, इत्यादी देव देवतांची मंदिरे आहेत.
यात्रा उत्सव
