*

मैलापुर

कर्नाटक मध्ये खंडोबा मैलार व मैलारलिंग या नावाने ओळखला जातो. कर्नाटक मधील प्रमुख मैलार मंदिरा मधील हे एक प्रमुख मंदिर. या मंदिरा वरूनच या गावाचे नाव मैलापुर असे पडले आहे. मैलाराचे वास्तवाचे गाव पूर म्हणजेच मैलापुर.

मैलापुर कर्नाटक राज्यातील यादगीर शहरा पासुन १८ किमी अंतरावर आहे.हे समुद्र सपाटी पासुन ४१५ मी उंचीवर आहे. या गावाचे समीप असणारी मंदिराची टेकडी गावापासून ३५ मी उंचीवर आहे.

गाडीरस्ता मंदिराचे पायथ्या पर्यंत पोहोचतो.

गावात पोहचताना प्रथम मंदिराची स्वागत कमान लागते

या कमानीतून पुढे गेल्यावर थोड्याच अंतरावर मंदिराचा पायरी मार्ग सुरु होतो.या मार्गाचे कडेला अनेक नाग शिल्प कोरलेली आढळतात. मंदिराचा हा पायरी मार्ग सुमारे २०० पायऱ्यांचा आहे.

पायरी मार्गावरून जाताना मार्गाचे पुर्व बाजुस पश्चिमाभिमुख शिळा असुन हा भद्रेश्वर असल्याचे सांगितले जाते.

या नंतर काही अंतराने मार्गाचे पश्चिम बाजुस पुर्वाभिमुख शिळा दिसते ही वीरभद्र ची मांडणुका आहे असे सागतात.

मार्गावर पुढे दक्षिणाभिमुख मोठा दरवाजा लागतो या दरवाज्याचे आतील बाजुस देवड्या मध्ये देवाचे उत्सवाचे पालखी व इतर वस्तू ठेवलेल्या आहेत.

दरवाज्याचे मधून आत गेल्यावर रस्त्याचे पुर्व बाजुस पश्चिमाभिमुख घुमटी असुन या घुमटी मध्ये चोंडेश्वरी देवीची दगडी प्रतिमा आहे.

येथूनच पश्चिम बाजुस एक पायरी मार्ग लागतो, पुढील मंडपात दक्षिणाभिमुख दरवाजा असुन यातून आत गेल्यावर दगडाची कपार आहे

 

या देवाची उत्सव मुर्ती व मुखवट्यांचे काठ्या ठेवलेल्या आहेत. हे मंदिर तुरंगी बल्लम्मा अथवा बाणाईचे असल्याचे सांगतात. येथून पुन्हा मुळ मार्गावर यावे लागते.

पुढे रस्त्याचे कडेला दगडी खांबावर आधारलेला खुला मंडप लागतो मंडपात पश्चिम दक्षिण बाजुस छोटे मंदिर आहे.

या मंदिरात हेग्गाप्पा याची स्थापना केलेली आहे, या मंदिरास पुर्व व उत्तर बाजुने प्रवेशमार्ग आहे.

हेग्गप्पा मंदिराचे उत्तर दरवाज्याने बाहेर पडल्यावर मंडपातील पश्चिमेच्या पुर्वाभिमुख कोनाड्यात अक्कमहादेवी व गणपती यांच्या दगडी प्रतिमा आहेत.

येथून पूर्वेस समोरच गंगा माळव्वा चे मंदिर आहे. पश्चिमाभिमुख मंदिरात जाण्यासाठी काही पायऱ्या उतरून खाली जावे लागते.

 

मंदिराचे गर्भगृह दगडी कापरीचे असुन गर्भगृहात गंगा माळव्वा ची दगडी मुर्ती आहे.

माळव्वा मंदिराचे समोरील पश्चिम बाजूचे पायऱ्या चढून पुढे गेले की एक नवीन मंडप लागतो या मंडपाचे बाजुला मारुतीची मुर्ती आहे. मंडपाचे उत्तर बाजुस नंदी प्रतिमा आहे.

या मंडपात मुख्य मंदिराचा उत्तराभिमुख दरवाजा लागतो

या दरवाज्यातून पायऱ्या उतरून आपण एका प्रशाष्ट दगडी कपारीत जातो या कपारीत घोडा व इतर प्रतिमा एका चोथर्यावर असुन त्याचे मागे पुर्वाभिमुख मैलाराचे स्थान आहे याला धातूचे मुखवटा व वस्त्रांनी सजविले आहे. सुमारे ३००/४०० वर्षा पासूनचे हे मंदिर असल्याचे स्थानिक सांगतात.

मुख्य मंदिराचे उत्तर बाजुस थोड्या अंतरावर उंच दगडाचे कपारीचे पायथ्याला एका छोट्या घुमटीत अश्वारूढ देवाची प्रतिमा आहे. या मागील उंच शिळा या टेकडी वरील सर्वात उंच भाग आहे.

टेकडी वरील या उंच टोकावर देवाचा कळस असुन त्याचे शेजारी अग्नी पेटविण्यासाठी बांधीव जागा आहे. या मुळे या सुळक्यास दिवटी असे म्हणतात. धार्मिक कुलाचारात ही दिवटी पेटविण्याचा येथे प्रघात आहे .

मंदिराचे टेकडीचे ईशान्य बाजुस टेकडीचे पायथ्याशी जलाशय असुन येथील पायरी मार्गाने या जलाशयाकडे जाता येते.